Co zrobić z problemami z matematyką?

Trudności z nauką matematyki to nie tylko polska bolączka. Od lat borykają się z tym problemem inne europejskie kraje. Badacze z Uniwersytetu w Cambridge wskazali źródła „lęku przed matematyką”, i na ich podstawie można się pokusić o praktyczne wskazówki, jak pomóc uczniom w nauce tego przedmiotu. 

Problem ma pokaźne wymiary społeczne: wg raportu National Numeracy z 2014 r. aż czterech na pięciu dorosłych w Wielkiej Brytanii miało słabe praktyczne umiejętności matematyczne. Tymczasem problemy w nauce matematyki nie zawsze wynikają z niedostosowania mózgu do ich poznania – w wielu przypadkach przyczyniają się bowiem do nich strach, napięcie, dyskomfort związany z koniecznością rozwiązania zadania. 

Autorzy badania przeanalizowali przeszło 2700 uczniów szkół podstawowych i średnich z Wielkiej Brytanii i Włoch pod kątem zaburzeń lękowych w ogóle oraz szczególnego przypadku – lęku przed matematyką. Następnie, co jest wyjątkiem w tego typu badaniach, pracowali z każdym dzieckiem z osobna, aby jak najlepiej zrozumieć i ustalić przyczyny lęku. 

Ustalenia badaczy są następujące:

• lęk przed matematyką wydaje się częściej dotykać dziewczynki niż chłopców;
• jedną z przyczyn lęku przed matematyką jest brak zaufania do własnych umiejętności, który bierze się m.in. z:
  • uzyskiwania słabych ocen na sprawdzianach,
  • porównywania z innymi uczniami, którzy lepiej umieją matematykę;
• kolejną przyczyną jest zamieszanie wprowadzane przez:
  • różne metody nauczania,
  • zły kontakt z rodzicami lub nauczycielem;
• i wreszcie – pewnego rodzaju przepaść między szkołą podstawową i średnią, wyrażająca się koniecznością cięższej pracy, również w domu, i większą ilością coraz trudniejszych sprawdzianów. 

Niesamowite jest to, że również uczniowie dobrze radzący sobie z matematyką są dotknięci „lękiem matematycznym”. Pozostaje on niezauważony albo jest bagatelizowany, bo przecież „świetnie sobie radzą”. Tymczasem może on rzutować na przyszłe wybory życiowe, np. wybór studiów (unikanie przedmiotów ścisłych, do których są przecież świetnie predysponowani). 

Autorzy uważają, że lęk przed matematyką nakręca błędne koło: pogarsza osiągnięcia, a to z kolei zwiększa jeszcze lęk. Więc dziecko może pokonywać kolejne etapy edukacji matematycznej z coraz większym lękiem.

Co możemy zrobić, by pomóc dzieciom w nauce matematyki?

Duża jest rola nauczycieli i rodziców. Trzeba mieć świadomość, że lęk uniemożliwia rozkwit umiejętności matematycznych. Konieczna jest zatem zmiana sposobu nie tylko nauczania matematyki, ale i oceniania. 

W LionHeart ten problem znamy doskonale, widzimy go na co dzień i próbujemy mu zaradzić, nierzadko zresztą ze spektakularnymi sukcesami. 

1. Dążymy, aby uczeń czerpał przyjemność z nauki matematyki.  Nasz sposób nie bez powodu nazywa się „I ♥ matma”.
2. Nie zadajemy prac domowych, nie oceniamy sprawdzianami. Nie wzbudzamy lęku.
3. Staramy się uzupełniać działanie szkoły, tzn. tłumaczyć dogłębnie zasady konieczne do rozwiązania danego zadania, bo dziecko, które rozumie, jakie procesy trzeba przeprowadzić, znacznie mniej się boi – i lepiej sobie radzi. 
4. Czasem nawet budujemy umiejętności matematyczne od zera. 
5. Trenujemy matematykę metodą „repetitio est mater studiorum” ale pozbawioną elementu nauki „na pamięć”, za to rozwijającą rozumienie algebry i geometrii.

Rodzicom radzimy często:

• jak najwcześniej zadbajcie o naukę tabliczki mnożenia w te i we w te. To podstawowa umiejętność matematyczna, której brak czyni dalszą naukę praktycznie nie do przejścia. Stąd potem problemy z ułamkami, polami wielokątów, zadaniami z treścią, procentami… a to rodzi nastawienie lękowe, i „na nie”. Zobacz jeden ze sposobów wspomagania dziecka w nauce tabliczki mnożenia;
• złe oceny ze sprawdzianów potrafią czynić spustoszenie w emocjach dziecka i podejściu do nauki matematyki. Nie dokładajcie się do nich pretensjami, zamiast tego wspierajcie swoje dzieci – ucząc się z nimi oraz doceniając każdy, nawet drobny postęp. Pochwały czynią cuda!
• przygotujcie się na długoterminowe działania – nauka matematyki trwa, u jednych dzieci dłużej niż u innych, ale nie jest to proces szybki; czasami na wyraźną poprawę ocen czeka się miesiące albo nawet rok, zwłaszcza jeśli zaległości są duże;
• miejcie świadomość, że dziecko z rodzicem często nie współpracuje w nauce w domu – jeśli w czasie Waszej wspólnej edukacji pojawia się za dużo emocji, zewnętrzny korepetytor jest wtedy jednym z całkiem rozsądnych rozwiązań;
• sprawdzajcie w miarę możliwości, czy zadania w zeszycie ćwiczeń są prawidłowo wykonane, a nie, czy tylko zostały zrobione – nauka polega na regularnym wykonywaniu zadań, sprawdzeniu, wykonaniu ponownie i ponownym sprawdzeniu (i tak kilka razy) – z założenia uczeń nie ma zrobić zadania od razu bezbłędnie;
• podchodźcie do dzieci ze zrozumieniem, że one nie zakończyły edukacji, więc mogą być wciąż na etapie „nie umiem” – gdyby umiały, nie musiałyby się uczyć!